Bataryalar hakkında yaygın inanışlar
Haydi şimdi patlamış mısırınızı ve sevdiğiniz gazlı içeceğinizi alın, çünkü her zaman şarj ettiğimiz cihazların bataryalarının doğru şarj edilip edilmediği konusunda kafa karışıklığına neden olan bir sürü çelişkili bilgiyi ele almaya geldik. Bazıları gece şarj etmenin en iyi yol olduğunu söylerken, diğerleri sadece %80'e kadar şarj etmenin daha iyi olduğunu savunuyor. Kimileri de bataryayı gün içinde %5-10 aralığında şarj edip buzdolabında saklamanın en iyi yol olduğunu düşünüyor. Hızlı şarjın ne kadar zararlı olduğu ise hala bir tartışma konusu. Neyse ki, konuyu anlamak için buradayız ve size en kapsamlı batarya incelemesini sunuyoruz. Ancak uyarmamız gerekiyor, cevaplar sizin için pek de sevindirici olmayabilir. Hazır mısınız?
Haydi başlayalım! İlk önce şöyle 3 can sıkıcı gerçek var:
- Telefonunuzu şarj ediyorsanız, bataryanızı yavaşça öldürüyorsunuz. Ama şimdi hemen şarjı çıkarmayın, çünkü
- Telefonunuzu kullanıyorsanız ve şarj etmiyorsanız, yine de bataryanızı yavaşça öldürüyorsunuz.
- Hatta telefonu kapatarak çekmeceye koyarsanız bile, yine de bataryanızı yavaşça öldürüyorsunuz.
Her şarj-dolum döngüsü, bataryanın iç yapısını fiziksel olarak değiştirir ve bozar. Mesela, modern telefon bataryaları, yaklaşık 500 tam şarj-dolum döngüsünden sonra %20 kapasitesini kaybeder. Bu yaklaşık bir buçuk iki yıllık bir kullanım süresine denk gelir. Ayrıca zamanla bu süreç hızlanır, bu yüzden sonraki %20'yi kaybetmesi daha da hızlı olur. Ama endişelenme, çünkü yapabileceğimiz bazı şeyler var.
Bataryaların çalışma prensibi
Haydi, bataryaların büyülü enerji kutuları olduğu gerçeğine geri dönelim. Tüm bataryalar, atomlar arasındaki elektron değişim kimyasal reaksiyonları sayesinde çalışır. Her bir bataryada anot ve katot adı verilen iki oda vardır. Anot, negatif yüklü bir oda iken, katot pozitif yüklüdür. Bu odalar boş değildir, içlerinde grafit ve kobalt oksit gibi maddeler bulunur. Ancak bataryanın en önemli madde içeriği lityum iyonlarıdır. Bu iyonlar, cihazlarımızı güçlendirmek için elektronlarını verirler ve bu nedenle bataryalar lityum iyon bataryaları olarak adlandırılır. Bataryanın çalışma döngüleri ve bozulma hızı ise 500'den 1000'e kadar artırılabilir, ancak bunun için ne yapmamız gerektiğini öğrenmeliyiz.
Tam şarjlı bir bataryada, altıgen atom hücreleri lityum hücresi için daha uygun olsa da, kobalt oksit kristal yapıya sahip daha rahat bir katod da bulunur. Ancak lityum iyonları, konforlu katottan kurtulmak istedikleri için hareket edemezler çünkü aralarında bir sıvı elektrolit bariyeri vardır. Elektrolit, sadece pozitif yüklü parçacıkları geçirir. Bu nedenle, bataryanın elektron akışını tamamlaması için artı ve eksi kutupları birleştirmemiz gerekir. Ancak, tam şarjlı bir bataryanın tamamen boşalmaması ve sürekli şarj edilmesi, bataryanın yaşam süresini kısaltır. Ayrıca, bataryanın aşırı ısınması veya hızlı şarj edilmesi de bataryanın ömrünü etkiler. Eğer bataryanızın ömrünü uzatmak istiyorsanız, en iyi yöntem düzenli olarak %20-80 arasında şarj etmek ve bataryayı aşırı sıcaklıklardan ve soğuk hava koşullarından korumaktır.
Bataryanın Şarjı Nasıl Biter?
Elektrik devresine artı kutupla bağlandığında, lityumun sevimli elektronları kendi güçlerini kullanarak ayrılmaya başlarlar ve bir parti başlatırlar. Elektronlar 5 yol boyunca artıdan eksiye hareket ederler ve diğer bileşenler de onları takip ederler. Elektrolit aracılığıyla kobalt oksit kristal yapısına yerleşirler ve batarya boşalır.
Telefon Nasıl Şarj Edilir?
Peki telefon batarsını nasıl şarj edeceğiz? Bataryayı şarj etmek için, süreci tersine çeviririz ve bataryanın artı ve eksi kutuplarına daha yüksek bir voltajla elektrik akımı uygularız. Bu, elektronların katodun tersine akarak, anodu tekrar doldurmasını sağlar ve lityum iyonu yeniden pozitif yüklü hale gelir.
Ancak, bütün bu elektrokimyasal reaksiyonlar iz bırakmadan geçmezler. İlk olarak, lityum iyonlarının bir kısmı, elektrolit aracılığıyla geçerken, film oluşturan bir tabaka halinde sıkışır ve zamanla kalınlaşarak geçirimsiz hale gelir. İkinci olarak, kobalt oksitinden zamanla oksijen atomları ayrışır ve oksitlenmeye neden olur. Sonuç olarak, bataryalar şişebilir.
Telefon Bataryalarının Doğru Şarj Edilmesi
Seni duyuyoruz, evet bazı olumsuz sonuçları minimize edebiliriz. Nasıl mı? şarj hızı ve sıcaklık kontrolüyle.
Öncelikle, bataryalar sıcak veya soğuk havalarda çalışmaktan hoşlanmazlar. Bataryayı -20 dereceye kadar kullanabiliriz, ancak sıcaklık 60 dereceden fazla olmamalıdır. Yani, bataryaların sıcaklığı tam olarak “Altın Oran'da” olmalıdır. Ayrıca, bataryayı mümkün olduğunca hızlı şarj etmekten kaçınmak da önemlidir, çünkü bu bataryanın ömrünü kısaltabilir. Ancak, işler bu kadar basit değil. Eğer bir pili donmuş halde şarj etmeye kalkarsanız, galvanik reaksiyon yüzünden kapasitenin yüzde 10-15'i arasında bir kayıp yaşayabilirsiniz. Ve eğer pil şişerse, birkaç patlamış mısır çeşidi gibi sürprizlerle karşılaşabilirsiniz! Aynı zamanda bataryayı yüksek sıcaklıklardan da korumamız gerekir. Telefonu doğrudan güneş ışığına koymak, yoğun oyun seansları sırasında şarj etmek veya cihazın kasasının ısındığını hissetmek, bataryanın ömrünü kısaltabilir. Ve son olarak, gerilim kontrolü de önemlidir. Gerilim, pilin doluluk seviyesini gösterir, bu nedenle ne kadar dolu olduğunu bilmek önemlidir.
Bataryalar tamamen boşaldığında veya tamamen dolu olduğunda şarj edilmeyi sevmezler. Neden mi? İlk olarak, batarya boşaldığında içindeki gerilim çok düşüktür. Eğer ona bir anda fazla enerji yüklerseniz, gerilim farkından dolayı reaksiyon hızı çok yüksek olacak ve ani bir sıcaklık artışı meydana gelecektir. Daha da kötüsü, bu durum nadir de olsa yangın veya patlamaya sebebiyet verebilir. Bu, barajın yıkılması gibi bir şeydir. Bu nedenle, eğer telefonunuz tamamen boşsa ve onu şarja takıyorsanız, dahili kontrol cihazı bir süre şarj hızını sınırlandırır ve gerilimi dengelemek için. Daha sonra daha hızlı bir şarj başlar.
Aksi durum, batarya tam dolu olduğunda da meydana gelir. Pil içindeki enerji arttıkça, gerilim yükselir ve direnç artar. Direnç arttıkça sıcaklık da artar. Bu nedenle, şarj %80 seviyesine ulaştığında aşırı ısınmayı önlemek için şarj hızı düşer. Ayrıca hızlı bir deşarj da batarya için zararlıdır. Mesela bir oyun oynarken, telefonunuzun %100 şarjı ile 1-1.5 saat şarjda durması ya da şarjının boşalması durumunda, bataryanızın uzun süre bu duruma dayanmasını beklemeyin. Bataryamızı nasıl şarj etmemiz gerektiğini anladık sanıyoruz.
Üç seçeneğimiz var:
- Sıfırdan yüze kadar şarj etmek.
- %20 - %80 arasında şarj etmek.
- Gün içinde küçük aralıklarla şarj etmek.
Bataryanın doğru kullanımı için ipuçları
Bataryaları tamamen dolana kadar şarj etmek veya tamamen boşaltmak pek de iyi değil. Birinci olarak, batarya tamamen boşaldığında, içindeki gerilim çok düşük olur. Enerji hızla pompalanmaya başladığında gerilim dalgalanmaları yüksek olur ve aşırı ısınmaya neden olabilir, yangın veya patlama riski vardır. Böylece telefonunuzu tamamen boşaltırsanız ve şarja takarsanız, telefonunuzun içindeki denetleyici bir süre şarj hızını kısıtlar ve gerilimi dengelemeye çalışır. Bu süre zarfında yavaş bir şarj gerçekleşir. Batarya tamamen şarj edildiğinde, enerji seviyesi artar ve bu da içerideki direnci artırır, sıcaklığı artırır ve aşırı ısınmaya neden olabilir. Bu nedenle, şarjın yüzde 80'ine ulaştığında, şarj hızı her zaman düşer. Son yüzdelerin şarjı özellikle zordur. Elektrikli araçlar genellikle sadece yüzde 80'e kadar şarj edilir, bu da batarya ömrünü yıllarca uzatır.
Telefonunuzu tamamen boşaltıp şarja takmak ve bir gece boyunca şarjda bırakmak, bataryanızı hızla tüketir. Ayrıca, şarj sırasında anahtarlar aşınabilir ve cihazın birkaç kez şarj-döngüsü yaptığı zamanlarda bile aşınma meydana gelebilir. Apple ve diğer şirketler, optimum şarj teknolojisi gibi özellikleri uygular. Şarj yüzde 80'e ulaştığında durur ve kalan süre boyunca yavaşça şarj edilir. Böylece şarj/deşarj döngüsü engellenir. Ayrıca, tamamen şarj etmeden birkaç gün boyunca telefonunuzu tutmak da iyi değildir. Bir yedek telefonunuz varsa, onu %30-50 aralığında şarj etmek daha iyidir, bu da batarya ömrünü uzatır. 20-80 şarj etme seçeneği daha çekici görünüyor ve modern telefonlar büyük bir batarya kapasitesine sahip olduğundan her zaman yüzde 100'e şarj etmeniz gerekli değildir. Bataryanın doluluk durumuna dikkat etmenizi tavsiye ederiz.
Akıllı telefon bataryasını sıfırdan yüze kadar şarj etmek pek iyi bir seçenek değildir, çünkü batarya tamamen dolu olduğunda en istikrarsız halindedir, aşınması hızlanır, aşırı ısınma riski artar ve bu da bataryanın ömrünü kısaltır. Elektrikli arabaların her zaman sadece %80'e kadar şarj edilmesi bataryanın ömrünü yıllarca uzatır. Bataryanın %50-70 arasında tutulması onun ömrünü çok daha uzun süreli kılar, dolayısıyla gün boyunca yavaş yavaş şarj edilmesi daha iyidir. Kablosuz şarj cihazları, bataryanın ömrünü uzatmak için iyi bir seçenek olabilir, ancak bu cihazların verimliliği yaklaşık %60 olduğundan sadece serin yerlerde kullanılmalıdır. Hızlı şarj, maalesef bataryaya zarar verebilir ve Stanford, MIT ve Toyota Araştırma Enstitüsü tarafından yapılan bir araştırmada, hızlı şarjın bataryanın ömrünü kısalttığı kanıtlanmıştır.
Tam olarak mükemmel bir şarj profili oluşturmak, 10 dakikada bataryayı %80'e şarj eden ve 600-800 şarj döngüsü ömrünü 1200'e kadar uzatan bir şarj profili oluşturmak demektir. Profil, yüksek ve güçlü akımlı birkaç bağımsız şarj döngüsü ile başlar, sonra %80 ila %90 arasında sabit akımlı bir şarj yapılır ve tam şarj olması için 3-6 volt arasında bir gerilim kullanılır. Genel olarak, telefon üreticilerinin böyle bir profil uygulamalarını beklemekten başka çare yoktur ve bu telefon fiyatına oldukça maliyet bindirecek bir katkıdır.
Sonuç olarak, akıllı telefonların doğru şarj edilmesi adına şunları söyleyebiliriz:
- İlk olarak, aşırı yüksek ve düşük sıcaklıklardan kaçının.
- İkinci olarak, bataryayı sık sık şarj edin.
- Üçüncü olarak, batarya tamamen boşalmadan ve tamamen dolmadan önce şarj edin.
Umuyoruz bu bilgiler sizin için faydalı olmuştur. Akıllı telefonlar nasıl doğru şarj edilir konusunu konuştuk ve elimizden geldiğince detaylı bilgiler aktarmaya çalıştık.
